بیوگرافی دکتر محمود حسابی، پدر علم فیزیک ایران و استاد عشق و عرفان، را بخوانید و عشق و شور زندگی را به زندگی و وجودتان راه دهید. 

سید محمود حسابی با نام اصلی، محمود خان میرزا حسابی، فیزیک‌دان، سناتور و از وزیران آموزش‌وپرورش در دوره سلطنت پهلوی و بنیان‌گذار فیزیک دانشگاهی در ایران است. این استاد بزرگوار به پدر فیزیک ایران و استاد عشق شهرت دارند. افتخارات و مدارک و درجات علمی این استاد فرهیخته بی‌شمارند. استاد عشق زندگی و عمرش را برای یادگیری و خدمت به خلق سپری کرد. وی در طول زندگی پرمایه خود مشقت و سختی‌های فراوانی را پشت سر نهاد و هیچ‌گاه تسلیم ناملایمات زندگی نشد.

دکتر محمود حسابی در 3 اسفند 1281 ه. ش در شهرستان تفریش به دنیا آمد. وی از آغاز طفولیت به همراه خانواده‌اش به تهران رفت و چهار سال اولیه عمرش را آنجا گذراند. سپس همراه والدینش به شامات مهاجرت کرد. در بیروت در سن هفت‌سالگی در مدرسه کشیش‌های فرانسوی دوران ابتدایی را آغاز کرد. هم‌زمان مادر دلسوز و فداکار در منزل ادبیات فارسی و تعلیمات دینی را به او آموزش داد. او از کودکی نزد خواندن، قرآن و دیوان حافظ را حفظ کرد. همچنین بوستان سعدی، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی معنوی مولوی و منشأت قائم‌مقام فراوانی را در سنین نوجوانی به طور کامل آموخت.

تحصیلات دکتر محمود حسابی

هم‌زمان با شروع جنگ اول جهانی اول، مدارس بیروت تعطیل شد و دکتر به مدت دو سال در منزل آموزش‌های اولیه دوره متوسطه را می‌گذراند. سپس در کالج آمریکایی بیروت در سن 17 سالگی موفق به اخذ مدرک لیسانس ادبیات شد و در 19 سالگی لیسانس بیولوژی را کسب کرد. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان در دانشکده مهندسی بیروت، مشغول به تحصیل شد. دکتر در این دوران  با نقشه‌کشی و راه‌سازی امرارمعاش می‌کردند. وی همچنین تحصیلات دانشگاهی را در رشته پزشکی، ریاضیات و ستاره‌شناسی به پایان رساندند. وی با موسیقی و شعر ایران و موسیقی کلاسیک غرب آشنایی کامل داشت و در چند زمینه ورزشی فعالیت می‌کرد.

تحصیلات دکتر محمود حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه

دکتر حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشته فیزیک، دکترای فیزیک خود را در سن 25 سالگی با ارائه رساله‌ای با عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک» با کسب درجه عالی اخذ کرد

منصب های سیاسی دکتر حسابی

در زمان حکومت پهلوی دکتر حسابی، سناتور انتخابی شهر تهران در سه دوره اول مجلس سنای ایران بود. او همچنین در کابینه دکتر مصدق (1951 و 1952) وزیر آموزش‌وپرورش بود.

فعالیت‌های شغلی و اجتماعی دکتر محمود حسابی

با وجود این که تمام شرایط برای کار و تحقیق دکتر حسابی در خارج از کشور مهیا بود. اما او زندگی در ایران را با دلارهای آمریکایی عوض نمی‌کند. با وجود شرایط مرفه کاری در آزمایشگاه‌های مجهز امریکا جناب دکتر  تصمیم می‌گیرید به ایران برگردد. عشق به آب، خاک و میهن مانع از آن شد که دکتر در آمریکا ماندگار شود و پژوهش‌هایش را در شرایط مرفه انجام دهد. وی تلاش‌های عملی و اجرایی زیادی در عمران و آبادانی کشور به انجام رسانیده است که تأثیری شگرف در توسعه کشور داشته است. چند نمونه از اقدامات ایشان را برای آشنای بیشتر با فعالیت‌های این استاد برجسته و عالی‌قدر ذکر می‌کنیم.

اقدامات عملی و اجرایی دکتر محمود حسابی

• اولین نقشه‌برداری فنی و تخصصی در کشور (راه بندر لنگه به بوشهر) و اولین راه‌سازی مدرن در ایران (راه تهران تمشک) کار دکتر حسابی بود.
• به‌پاس تلاش‌های دکتر پایه‌گذاری (اولین مدرسه عشایر، دارالمعلمین، دانشسرای عالی، اولین بیمارستان خصوصی در ایران)  انجام شد.
• به برکت تلاش دکتر حسابی برای اولین‌بار در کشور تجهیزات (رادیو، اولین آنتن فرستنده، مرکز زلزله‌شناسی، رآکتور اتمی سازمان انرژی کشور، دستگاه رادیولوژی) در کشور ساخته شد.
• شرکت در پایه‌گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی، تدوین اساسنامه طرح تأسیس دانشگاه تهران  و … از جمله فعالیت‌های اجرایی دکتر حسابی در کشور است.
• اقدامات عملی و اجرایی دکتر حسابی بسیار زیاد است و عنوان تک‌تک آن‌ها در این مطلب نمی‌گنجد. در ادامه برخی از جوایز و افتخارات دکتر حسابی آمده است.

جوایز و افتخارات دکتر محمود حسابی

• دریافت عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران»؛
• نشان لژیون دو نور فرانسه؛
• برگزاری کنفرانس سالانه ایران در سال 1365 بزرگداشت دکتر محمود حسابی.

موزه پروفسور محمود حسابی

پس از مرگ دکتر در سال 1372 خانه او تبدیل به موزه شد. در این موزه وسایل و مدارک و درجات علمی، نشان‌های افتخار، تقدیرنامه‌ها، عکس‌های قدیمی و متن سخنرانی‌های دکتر حسابی نگهداری می‌شود. این موزه در خیابان تجریش، خیابان مقصود بیک قرار دارد. علاقه‌مندان و دوستداران جناب دکتر حسابی هرروزه از این موزه دیدن می‌کنند و با آثار به‌جامانده از این شخصیت علمی، ادبی و فرهنگی بیشتر آشنا می‌شوند.

آثار و کتاب‌های دکتر محمود حسابی

   از دکتر حسابی در زمینه فیزیک، زبان فارسی و پژوهش‌های فرهنگی، 21 کتاب و مقاله به‌جامانده است.  در ادامه برای نمونه چند تا از آثار دکتر حسابی را بیان می‌کنیم.

• در سال 1312 کتاب قانون تأسیس دانشگاه تهران؛
• در سال 1946 کتابی در تفسیر امواج دوبر در شش رساله، چاپ دانشگاه تهران؛
• در سال 1318، کتاب‌های فیزیک دبیرستان؛
• در سال 1319 کتاب نام‌های ایرانی؛
• در سال 1333 کتاب آیین‌نامه امور مالی دانشگاه تهران؛
• در سال 1340 کتاب دیدگانی فیزیک، چاپ دانشگاه تهران.

مقاله‌های دکتر محمود حسابی

• ذرات پیوسته، نشریه آکادمی آمریکا
• اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به‌وسیله نور نسبت به الکترون (پیشنهاد تفسیر قانون جاذبه عمومی نیوتن و قانون میدان الکتریکی ماکسول) گزارش نشریه انجمن آمریکا 1948
• مقاله ذرات بی‌نهایت گسترده، نشریه فیزیک فرانسه در سال 1957
• وندها و گهواره‌های فارسی در سال 1368
• فرهنگ لغت حسابی (انگلیسی‌به‌فارسی)

زبان هایی که دکتر محمود حسابی بر آنها مسلط بودند

دکتر محمود حسابی به زبان عربی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی تسلط کامل داشت. او در تحقیقاتش از زبان های سانسکریت، لاتین، پهلوی یونانی، ایتالیایی، روسی و ترکی استفاده کرده است.

تئوری مخصوص دکتر محمود حسابی در رابطه با ذرات

دکتر محمود حسابی زمانی که در رابطه با خواص ذرات پژوهش می‌کرد، به این فکر می‌افتد که شاید، علت وجود خاصیت‌های ذرات اصلی در این باشد که این ذرات بی‌نهایت گسترده‌اند. به‌طوری‌که هر ذره‌ای در تمام فضا گسترش‌یافته است. نیز هر ذره‌ای بر ذرات دیگر تأثیر می‌گذارد. او با خود فکر می‌کند اگر این تئوری صحیح باشد، چگالی یک ذره مادی نباید یک‌مرتبه به صفر برسد. بلکه باید به‌تدریج بافاصله از آن کم شود. با این حساب باید ذره ماده شعاع معینی داشته باشد.

ارتباط فلسفی تئوری دکتر محمود حسابی با فلسفه وحدت وجود

در تئوری دکتر حسابی، همه ذرات جهان با هم ارتباط دارند. چون که در این تئوری، فرض را بر این می‌گیرند که هر ذره در جهان تا بی‌نهایت گسترده است و همه ذرات جهان در نقاط مختلف جهان با هم وجود دارند. یعنی در واقع قسمت کوچکی از تمام جهان در هر نقطه‌ای وجود دارد. این دقیقاً همان چیزی است که در فلسفه وحدت وجود گفته می‌شود.

دکتر  محمود حسابی از شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی ایران است. پس از 90 سال عمر بابرکت و مفید در سال 1371 از این جهان رخت برمی‌بندد و به دیار باقی می‌شتابد. ایشان فعالیت‌های فراوانی در توسعه و آبادانی کشور عزیزمان به اجرا درمی‌آورد. دکتر حسابی در آبادانی کشور، پایه‌گذاری و تأسیس خدمات توسعه‌ای و زیربنایی در کشور نقش فعال داشتند. تلاش‌های ایشان به‌راستی قابل‌تقدیر است. از این استاد بزرگوار بیش از 20 مقاله و کتاب در زمینه فیزیک، ادبیات، عمران و … به‌یادگارمانده است. به‌پاس تلاش‌های این استاد عالی‌مقام در سال 1365 کنفرانسی برگزار شد. در این کنفرانس از تلاش‌های مؤثر و مفید این استاد دلسوز و تلاشگر، قدردانی و سپاسگزاری شد.