بیوگرافی لئونارد اویلر، بی‌گمان در دنیای تئوری امروز، جلوه خاصی از ریاضیات است. با زندگی‌نامه پدر آنالیز عددی آشنا شوید و ایده‌های حسابگرانه‌ای در سر بپرورانید.

اویلر یکی از تأثیرگذارترین ریاضی‌دانان قرن 18 است. نظریات این دانشمند، پایه و اساس بسیاری از پیشرفت‌های امروز به‌حساب می‌آید. از نظریات مهم این دانشمند می‌توان به محاسبات نامتناهی و نظریه گراف اشاره کرد. به‌علاوه او در بسیاری از شاخه‌های علم ریاضیات مانند توپولوژی و آنالیز عددی نیز نقش پیش‌گام را داشته است. در کنار همه اینها نمی‌توان از کشفیات او در زمینه‌های حساب دیفرانسیل و انتگرال و نظریه گراف چشم پوشید. اویلر همچنین اصطلاحات مهمی در زمینه‌های تجزیه‌وتحلیل ریاضی مانند مفهوم تابع ریاضی انجام داده است. او برای کارهای خود در مکانیک، دینامیک سیالات، اپتیک و نجوم شهرت دارد.

تولد و خانواده لئونارد اویلر

لئونارد اویلر در 15 آوریل سال 1707 میلادی در بازل سوئیس به دنیا آمد. پائول اویلر، پدر او در دانشگاه بازل، الهیات خوانده بود. به همین دلیل با ریاضی‌دان مشهور، یاکوب برنولی آشنا شده بود. پائول اویلر در نهایت یک کشیش پروتستان شد و با مارگارت برادر ازدواج کرد. مارگارت مادر لئوناردو اویلر نیز دختر یک کشیش پروتستان بود. پدر رونالدو یعنی پائول اویلر به‌واسطه هم‌نشینی با خانواده ریاضی‌دان برنولی، با این علم آشنایی داشت. از همین رو خودش مفاهیم اولیه ریاضی و برخی از علوم دیگر را به رئونالدو آموزش داد. اویلر که در یک دبیرستان بسیار سطح پایین به تحصیل مشغول شد اصلاً علمی از ریاضیات را در آنجا نیاموخت. اما بااین‌وجود به‌خاطر آموزش‌های اولیه پدرش علاقه به ریاضیات در او به چشم می‌آمد.

تحصیلات لئوناردو

لئونارد اویلر در سال 1720 زمانی که تنها 14 سال سن داشت، وارد دانشگاه بازل شد. ورود او به این دانشگاه شاید نقطه شروع کشف استعدادش نیز بود. یوهان برنولی در دانشگاه متوجه استعداد و علاقه اویلر به ریاضیات شد. اویلر نیز از حضور یوهان برنولی نهایت استفاده را می‌برد. آن‌ها در جلسات خصوصی پرسش‌وپاسخ با هم دیدار می‌کردند. اویلر در جایی گفته است: با ورود به دانشگاه شانس این را داشتم که با یک استاد مشهور ریاضی  یعنی یوهان برنولی آشنا شوم. البته او بسیار مشغول بود و آموزش‌دادن خصوصی به من را قبول نکرد.

در عوض، او نصیحتی بسیار کاربردی به من کرد. برنولی کتاب‌های ریاضیات دشوارتر را به من معرفی کرد و پیشنهاد داد تا آن‌ها را با سرسختی و دقت تمام مطالعه کنم. اگر در مطالعه کتاب‌ها به مشکل برمی‌خوردم، یکشنبه‌ها عصر این اجازه را داشتم که سؤالات خود را با او در میان بگذارم. این دانشمند هرآنچه که متوجه نمی‌شدم را به من می‌آموخت. اما ورود اویلر به دانشگاه ادب و هنر بازل، به این خاطر بود که اویلر پیش از کسب تخصص، دانش عمومی خود را تکمیل کند. در همین راستا او در سال 1772 مدرک کارشناسی ارشد را در رشته فلسفه دریافت کرد.

سال‌های جوانی، تدریس و مطالعات مستقل لئونارد اویلر

اویلر در 18 سالگی پژوهش‌های مستقلی را آغاز کرد. اولین کارش در سال 1726 در یک نشریه علمی منتشر شد. این مقاله کوتاه به چگونگی رسم منحنی‌ها پرداخته بود. سپس در سال 1727 در همان نشریه مقاله‌ای درباره مسیرهای متقابل جبری انتشار داد. برای اولین‌بار اویلر در 19 سالگی شهرت علمی کسب کرد. این موفقیت اویلر جوان درست مصادف شد با مرگ نیکلاس برنولی بود. در سن‌پترزبورگ یک کرسی آموزشی برای برنولی در نظر گرفته شد. مسئولان دانشگاه از او برای تدریس کاربرد ریاضیات در مکانیک فیزیولوژی دعوت به عمل آوردند.

شروع به کار در دانشگاه سن‌پترزبورگ

اویلر با قبول درخواست دانشگاه از آن‌ها تا بهار 1726 مهلت خواست. در این زمان اویلر به مطالعات دقیق خود ادامه داد و برای نشان‌دادن توانایی در فیزیک، مقاله‌ای در مورد آکوستیک نوشت. اما بااین‌وجود بنا به نظر کارشناسان و مورخان دانشگاه بازل که سن پایین او را برای نپذیرفتنش در مقام استادی فیزیک دانشگاه دلیل دانستند، او نتوانست به‌عنوان استاد فیزیک کار کند. اما این تصمیم در نهایت به نفع خود اویلر تمام شد و او توانست در سن‌پترزبورگ در آکادمی علوم آنجا شروع به فعالیت کند و موقعیتی بسیار بهتر برای تحقیقات و کارهای فنی خود به دست آورد. به‌علاوه با پیشنهاد دانیل برنولی و ژاکوب هرمان، اویلر به‌جای فعالیت در رشته فیزیولوژی، در بخش ریاضی و فیزیک آکادمی مشغول شد.

استادی اویلر در سن‌پترزبورگ

اویلر که در سال‌های 1727 تا 1730 برای گذراندن خدمت سربازی به‌عنوان افسر بخش پزشکی نیروی دریایی ارتش مشغول بود. در سال 1730 به‌عنوان استاد فیزیک آکادمی سن‌پترزبورگ انتخاب شد. با این منصب او به عضو اصلی آکادمی درآمد و بنابراین الزام به خدمت در ارتش از دوشش برداشته شد. در سال 1733 دنیل برنولی که مقام استاد ارشد ریاضیات در سن‌پترزبورگ را داشت به سوئیس نقل‌مکان کرد و کرسی استادی به اویلر رسید.

در این مقام وضعیت مالی اویلر بهبود یافت و او در سال 1734 با کاترینا گسل، فرزند یک نقاش مشهور ژیمنازیوم سن‌پترزبورگ ازدواج کرد. حاصل این ازدواج 13 فرزند بود که تنها 5 تن از آنان زنده ماندند. اویلر در اظهارنظر جالبی گفته بود: «بسیاری از یافته‌ها و کشفیاتش را در حین خواباندن یا بازی‌کردن با فرزندانش یافته است».

ادامه فعالیت‌های لئوناردو اویلر و سفر او به آلمان

بیوگرافی لئونارد اویلر را با اوج گرفتن شهرتش و رفتن به آلمان او ادامه می‌دهیم. با شروع دهه 1740 اویلر در اوج شهرتش بود. به صورتی که تا آن سال توانسته بود دو جایزه گرند پرایز پاریس را تصاحب کند. این شهرت او باعث شد تا محافل علمی آلمان از او دعوت به عمل‌آورند. اویلر در ابتدا قصد عزیمت نداشت. اما اوضاع سیاسی آن سال‌های روسیه لئونارد اویلر را بر این داشت تا عزم خود را جزم کند و رهسپار برلین شود.

او در آکادمی علوم برلین که جایگزین انجمن علوم بود، مشغول به فعالیت شد. او در تمام سال‌های حضورش در آلمان به‌هیچ‌عنوان محدودیتی در فعالیت‌هایش نداشت و حتی مقرری که از طرف دولت روسیه می‌گرفت را نیز در خرید کتاب و ابزار برای آکادمی سن‌پترزبورگ خرج می‌کرد و برای آن‌ها گزارش‌های علمی می‌نوشت و به روس‌های جوان آموزش می‌داد.

کسب سمت معاونت آکادمی در آلمان

اویلر رئیس بخش ریاضیات و معاون رئیس‌کل آکادمی بود. به‌علاوه او مسئول آزمایشگاه و باغ‌های گیاه‌شناسی مجموعه نیز بود. در استخدام پرسنل، مدیریت مسائل مالی و به طور اختصاصی، مدیریت انتشار تقویم‌ها و نقشه‌های جغرافیایی که فروششان منبع درآمد مناسبی برای آکادمی به‌حساب می‌آمد، نقش داشت.

با وجود همه اینها فعالیت‌های اویلر در آلمان تنها به آکادمی معطوف نمی‌شد و او در بسیاری دیگر از امور کار می‌کرد. ازجمله؛ عضویت در کمیته نظارت بر عملکرد کتابخانه و انتشارات علمی، مشاوره به بخش‌های مختلف کشور آلمان اعم از: بیمه، حقوق و مستمری، بازنشستگی و ارتش.

در کنار تمام این فعالیت‌ها خروجی تحقیقات علمی او در این زمان مثال‌زدنی بود! در سال 1759 موپرتوئی، رئیس آکادمی از دنیا رفت و اویلر جایگزین وی شد. اما پادشاه آلمان اجازه انتصاب لقب مدیریت را به او نداد. رابطه خوب اویلر و پادشاه آلمان، فردریش بزرگ در آن سال‌ها مخدوش شده بود. فردریش پیشنهاد مدیریت آکادمی را به ژان لو رون دالامبر داد. او در ابتدا این پیشنهاد رو رد کرد. اما اصرارهای فردریش اخطاری بود به اویلر که زمان ترک آلمان فرارسیده است..

درگذشت عمر لئونارد اویلر

در انتهای بیوگرافی لئونارد اویلر، به شرح سال‌های پایانی عمر او می‌پردازیم. اویلر که عرصه را بر خود تنگ دید، در سال 1766 به روسیه بازگشت. زمانی به روسیه رسید که بینایی خود را ازدست‌داده بود. 5 سال بعد خانه او طعمه حریق شد و اویلر تنها توانست جان خودش و مقداری از یادداشت‌های ریاضیاتش را نجات دهد.

با انجام عمل جراحی چشمش به طور کامل بینایی خود را از دست داد. اما با وجود نابینایی با توجه به حافظه قوی که داشت تحقیقات خود را ادامه داد. به‌طوری‌که نیمی از آثارش را در زمان نابینایش تألیف کرد! البته در این زمینه از کمک‌های پسرهایش یوهان آلبرشت اویلر و کریستوف اویلر بی‌نصیب نبود.

همچنین کرافت و لکسل دو عضو آکادمی و ریاضی‌دان جوان، فاس نیز به‌عنوان مشاور و دستیار در آن سال‌ها به اویلر کمک می‌کردند. سرانجام در 18 دسامبر 1783، در یک روز معمولی که اویلر مانند سایر روزها چند درس را برای نوه‌هایش شرح داد. سپس با اکسل و فاس در مورد سیاره تازه کشف شده اورانوس به صحبت پرداخت. در حدود ساعت 5 بعدازظهر دچار خونریزی مغزی شد. آخرین جمله‌ای که به زبان آورد  «دارم می‌میرم» بود و پس از آن چشم از دنیا فروبست.